Katılım Endeksi Nedir? Borsa İstanbul’da Katılım Endeksi

Katılım endeksi, Borsa İstanbul’da işlem gören ve belirli ilkeler doğrultusunda faaliyetlerini sürdüren şirketlerin hisse senetlerini temsil eden bir göstergedir.

İslami finans prensiplerine uygun olan bu endeks, faizsiz bankacılık ve helal standartlara göre iş yapan şirketlerin hisselerini içerir.

Katılım endeksinin oluşturulması, yatırımcıların şeffaf ve etik değerlere uygun bir şekilde finansal kararlar alabilmesini sağlamak amacı taşır.

Endeks, şirketlerin iş modelleri ve finansal yapılarındaki uyumluluğunu baz alarak belirlenmektedir.

Üç ana kritere göre hesaplanır; bu kriterler şirketlerin iş modellerinin helal kriterlerine uygun olması, borç ve alacak miktarlarının belli bir risk oranını aşmaması ve şirket gelirlerinin yasaklanmış kaynaklardan elde edilmemiş olmasıdır. 

Bu sayede, İslami prensiplere uygun yatırımlar yapmak isteyenler için bir yol gösterici işlevi görür ve borsadaki performansını bir araç üzerinde izlemeye olanak tanır.

Katılım Endeksi Hakkında Önemli Bilgiler

• Katılım endeksi, İslami finans prensiplerine uygun şirketlerin hisselerinden oluşur.
• Endeks, şirketlerin iş modelleri ve finansal yapılarına göre belirlenir.
• Yatırımcılara, etik değerlere uygun yatırım yapma imkanı sunar.

Katılım Endeksi Nedir ? Temel Bilgiler

Katılım endeksi, katılım bankacılığı prensiplerine uygun olarak işlem gören şirketlerin hisse senetlerini ölçen bir borsa endeksidir. Bu endeks, yatırımcılara faizsiz finansal ürünler konusunda yatırım imkanları sunar.

Katılım Endeksi Kavramı

Katılım endeksi, İslami finans prensiplerine uygun şirketlerin performansını gösteren bir endeks türüdür. Borsa İstanbul’da, faizsiz yatırım ilkesine uygun şirketlerin hisse senetlerinin performansını izleyen çeşitli katılım endeksleri mevcuttur.

BIST Katılım Tüm Endeksi, piyasa değerine ve işlem hacmine göre seçilen şirketleri içeren geniş kapsamlı bir indekstir.

Daha dar kapsamlı olmak üzere, büyük şirketlerden oluşan BIST Katılım 30 Endeksi ve orta büyüklükteki şirketlerin dahil olduğu BIST Katılım 50 Endeksi bulunur. Ayrıca, piyasa değeri daha yüksek olan ilk 100 şirketi kapsayan BIST Katılım 100 Endeksi de yatırımcıların kullanımına sunulur.

Katılım Endeksi Tarihçesi

Katılım endekslerinin ortaya çıkışı, yatırımcıların faizsiz bankacılık ilke ve değerlerine uygun yatırım yapabilmelerini sağlamak amacıyla geliştirilmiştir.

İlk katılım endeksi olarak kabul edilen BIST Katılım Tüm Endeksi, belirli bir tarihçeye sahip olup zaman içerisinde çeşitlenmiştir. Bu çeşitlenmeyle beraber, farklı büyük ve küçük kapitalizasyona sahip şirketlerin dahil olduğu endeksler, yani BIST Katılım 30 Endeksi, BIST Katılım 50 Endeksi ve BIST Katılım 100 Endeksi, finansal piyasalarda yerini almıştır.

Her biri, yatırımcıların katılım bankacılığı prensiplerine göre çeşitlendirilmiş portföyler oluşturmalarına olanak sağlar.

Katılım Endeksinin Prensipleri

Katılım Endeksi, İslami finans ilkelerine uygun olarak tasarlanmış, faiz ve diğer İslami açıdan kabul edilmeyen faaliyetlerden uzak duran şirketleri içeren bir borsa endeksidir.

İslami Finans İlkeleri

Katılım Endeksi’nin temelini oluşturan İslami finans ilkeleri, faiz (riba) içermeyen işlemler ve etik değerlere dayalı yatırımlar gerektirir. Alkol, tütün, kumar gibi İslami açıdan haram sayılan ve topluma zararlı görülen maddeleri üreten veya bu alanda faaliyet gösteren şirketler endeks dışı bırakılır. Bunlar arasında domuz eti, alkollü içki, uyuşturucu madde, tütün ürünleri, kumar ve kumar hükmündeki faaliyetler yer alır. İşlem hacmi, şirketlerin bu ilkeler çerçevesinde değerlendirilmesinde önemli bir ölçüttür.

Helal Yatırım Kararları

Katılım Endeksi’ni oluşturan helal yatırım kararları, yatırımcının haram kategorisine giren ve İslami değerlere aykırı maddelerle ilişkili olmayan şirketlerdeki hisse senetlerini tercih etmesini sağlar. Endeks, sadece faizli finans işlemlerine bulaşmayan ve helal kategorilerde ürünler sunan şirketleri barındırır.

Bu doğrultuda, faizli finans işlemlerinden uzak durmak, işlem hacminin temiz olmasını ve yatırım kararlarının helal kriterlerle uyumlu olmasını temin eder.

Katılım Endeksinin Hesaplanması

Katılım Endeksinin hesaplanmasında, piyasa değeri yüksek ve İslami finans prensiplerine uygun şirketlerin seçilimi ile birlikte finansal oranlar esas alınmaktadır.

Endeksin Bileşenleri

Katılım Endeksi, Borsa İstanbul’da işlem gören ve İslami finans kurallarına uygunluk gösteren şirketleri içerir. Bu şirketler, özellikle piyasa değeri ve fiili dolaşımdaki paylar gibi kriterlere göre değerlendirilir. Endeks, sektör ağırlığı ve şirket büyüklüğüne bağlı olarak farklılık gösteren bir yapıdadır. İlgili finansal rapora bakıldığında, endeksin oluşturulmasında belirli finansal oranlar ve sermaye yapısı da önemli rol oynar.

Hesaplama Metodolojisi

Katılım Endeksinin hesaplanmasında kullanılan yöntem, BIST 100 endeksine benzer bir yapıdadır. Ancak, Katılım Endeksinde yer alan şirketlerin seçimi ve ağırlıklandırılması, İslami finans esaslarına uygun şekilde yapılır. Her şirketin piyasa değeri ve eşit ağırlıklı getiri endeksi, endeksin genel performansının bir göstergesi olarak değerlendirilir.

Yine, bu şirketlerin hisseleri dönemsel olarak finansal performans kriterlerine göre yeniden değerlendirilir ve endeks içindeki ağırlıkları buna göre belirlenir. Bu hususta yapılan detaylı bir analiz, endeksin hesaplama metodolojisine dair önemli bilgiler sağlamaktadır.

Borsa İstanbul ve Katılım Endeksleri

Borsa İstanbul, faizsiz yatırım ilke ve yöntemlerine uygun olarak işlem gören katılım endekslerine ev sahipliği yapmaktadır. Bu endeksler, katılım bankacılığı esaslarına uygun hareket eden şirket hisse senetlerinden oluşur.

Borsa İstanbul Hakkında

Borsa İstanbul (BIST), Türkiye’nin önde gelen menkul kıymetler ve kıymetli madenler borsasıdır. Yıldız Pazar, Ana Pazar ve Alt Pazar olmak üzere farklı pazarlarda çeşitli şirket hisse senetleri işlem görmektedir. Kurum, şirketlerin ve yatırımcıların ihtiyaçlarına hizmet edecek çeşitli borsa endeksleri oluşturarak, menkul kıymetler piyasasının genel performansının bir göstergesi olarak bu endeksleri yayınlamaktadır.

Katılım Bankacılığı ve Endeksleri

Katılım bankacılığı, faizsiz finans prensiplerine dayalı bir bankacılık modelidir. Borsa İstanbul bünyesindeki katılım endeksleri, bu ilkeler çerçevesinde işlem gören şirket hisse senetlerinden meydana gelir. Sprout.NLHelal platform sitesinde belirtildiği üzere, katılım endeksine dahil olan hisse senetleri, katılım bankacılığı ve İslami hassasiyetlere uygun işlem yapmaktadır.

BIST Katılım Endeksleri

• BIST Katılım 30 Endeksi: Yüksek işlem hacmine ve piyasada büyük paya sahip 30 şirketin hisse senetlerinden oluşur. Borsa İstanbul üzerinden bu endeks hakkında daha fazla bilgi edinilebilir.
• Katılım 50 ve Katılım 100 Endeksleri: Sırasıyla en yüksek 50 ve 100 şirketi kapsayan endekslerdir. Bu endeksler, Midas gibi platformlar tarafından yatırım hesabı açmak isteyen bireylere kılavuzluk etmektedir.

BIST Katılım Endeksleri, ilgili şirketlerin işlem hacmi ve fiili dolaşımdaki paylarının piyasa değerini esas alarak belirlenir. Şirketlerin bu endeksler arasında yer alabilmeleri için, helal iş modeli ve faizli finansal yapıdan uzak durmaları gerekmektedir.

Katılım Endekslerine Dahil Olan Şirketler

Katılım endeksleri, etik ve dini değerlere uygun yatırım yapmayı tercih eden yatırımcıların ilgisini çekmektedir ve bu endekslerde yer alan şirketler belirli kriterlere göre seçilmektedir.

Seçim Kriterleri

Katılım endekslerine dahil edilecek şirketlerin seçimi, katılım finans ilkelerine uygun faaliyet gösteren şirketlerin belirlenmesinde esas alınacak rehber temelinde gerçekleşir. Bu rehbere göre, şirketlerin finansal tabloları ve temel analiz bilgileri titizlikle incelenir. Gelirlerinin büyük bir kısmını alkol, tütün, kumar, domuz eti ve geleneksel finans gibi faaliyetlerden elde etmeyen, helal iş modeli temelinde çalışan katılım bankacılığı ilke ve prensiplerine uygun şirketler portföye dahil edilir.

Faaliyet Gösteren Şirketler

Faaliyet gösteren şirketler, katılım finans sektörüne uygun olarak katılım hisseleri olarak tanımlanır ve bu şirketlerin hisseleri, katılım finans ilkeleri bilgi formu doğrultusunda değerlendirilerek katılım endeksine uygun olan hisseler belirlenir. Model portföy oluşturulurken, şirketlerin toplam gelirlerinin ve iş yapış modellerinin detaylı bilgi sağlayan kıstaslara uygunluğu kontrol edilir. Bu endeksler, yatırımcılara katılım finans ilkelerine uygun faaliyet gösteren ve sektörün gerekliliklerini yerine getiren şirketleri içeren bir yatırım seçeneği sunar.

Yatırım Açısından Katılım Endeksleri

Katılım endeksleri, İslami finans ilkeleri doğrultusunda şekillenen ve yatırımcıların faizsiz finansal yapıya sahip varlıklara yönlendirmeyi hedefleyen önemli araçlardır. Bu endeksler, özellikle faiz getirili nakit ve faizli borçlar yerine ticaret ve hizmet faaliyetlerinden gelir elde eden şirketlere odaklanır.

Endekslerin Yatırımcılara Avantajları

Katılım endeksleri, yatırımcılara, ticaret ve hizmet faaliyetleri gibi faizli finansal yapıdan bağımsız sektörlerde faaliyet gösteren şirketler arasında seçim yapma imkanı sunar. Bu endeksler içinde yer alan şirketler, kamuyu aydınlatma platformu üzerinden düzenli olarak güncellemeler yaparak faaliyet alanları ve finansal yapıları hakkında şeffaflığı sağlarlar. Bu da yatırımcıların farkındalığını ve güvenini artırır. Katılım model portföy endeksi, faizsiz finans prensipleriyle uyumluluğu yüksek şirketleri barındırarak yatırımcılara yüksek ahlaki standartları olan şirketlerle yatırım yapma seçeneği sunar.

Endeks Yatırımlarının Riskleri

Her tür yatırım kararında olduğu gibi, katılım endekslerine yönelik yatırımlar da belirli riskleri barındırır. Öncelikle, katılım endeksleri belirli bir endeks dönemi boyunca belirli şartlara uyan şirketlerden oluşur ve bu şartların sürekliliği, şirketlerin faaliyet gösterdiği sektöre ve genel piyasa koşullarına bağlı olarak değişebilir. Ayrıca, endekslerdeki şirketlerin endeks değerlemeleri, intifa senetleri gibi enstrümanlar kullanan diğer yatırım araçlarına göre daha az likiditeye sahip olabilir. Bu durum, yatırımcıların karşılaşabileceği riskleri artırabilir. Yatırımcıların, katılım endeksleri türleri ve bu endekslerin performansını etkileyebilecek faktörlere karşı iyi bir farkındalığa sahip olmaları, potansiyel riskler konusunda iyi kararlar vermelerine yardımcı olabilir.

Yatırımcılara Rehberlik Eden Kaynaklar

Yatırımcılar için önemli kaynaklar arasında Türkiye Katılım Bankaları Birliği’nin ve danışma kurullarının belirlediği standartlar bulunmaktadır. Bu standartlar ve rehberler, yatırımcıların meşru gelir kaynaklarına ve yatırımlara yönelmelerini sağlar.

Danışma Kurulu ve Standartlar

Türkiye Katılım Bankaları Birliği, Katılım Endeksi ile uyumlu şirketleri belirlerken danışma kurulu önerileri ve Pay Senedi İhracı ve Alım-Satımı Standardı gibi belirli kriterlere dayanır. Bu kriterler, Standart Madde 1.1 gibi maddelerle detaylandırılmıştır ve şirketlerin katılım finans ilkelerine uygun faaliyet gösterip göstermediklerini değerlendirmek için kullanılır.

Meşru Gelirler ve Yatırımlar

Katılım finans ilkelerine uygun faaliyet gösteren şirketlerin listesi, şeffaflık ilkesi gözetilerek belirlenir ve yatırımcıların meşru gelirlere dayanan yatırımlar yapmalarına olanak tanır. Katılım Endeksi’nde yer alacak şirketler, faaliyet alanları bakımından da bu ilkelere uymalıdır. Yani, yatırımcılara sunulan bu rehber, sadece helal sertifikalı ürünler sunan veya faiz içermeyen finansal yapıları benimseyen şirketlere yatırım yapma konusunda yardımcı olur.

Katılım Endeksi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Katılım endeksleri, belirli kriterlere göre seçilen hisse senetlerinin performansını ölçen finansal göstergelerdir. Bu bölümde, Katılım Endeksi ile ilgili sıkça sorulan bazı sorulara yanıt bulacaksınız.

Katılım endeksi kriterleri nelerdir?

Katılım endeksi kriterleri, şirketlerin faaliyetlerinin İslami finans prensiplerine uygun olmasını gerektirir. Bu, faizsiz finansman yapılarına ve helal iş modellerine sahip şirketlerin endekse dahil edilmesi anlamına gelir.

Katılım endeksine uygun hisse senetleri hangileridir?

Katılım endeksine uygun hisse senetleri helal iş modeline ve faizsiz finansal yapıya sahip olanlar olup, Borsa İstanbul tarafından belirlenir. Borsa İstanbul’un Katılım Endeksi içerisinde yer alan şirketler özellikle dikkate alınır.

Katılım endeksine uygunsuz olarak değerlendirilen hisseler nelerdir?

Katılım endeksine uygunsuz olarak değerlendirilen hisseler, genellikle faiz tabanlı faaliyetlerde bulunan veya İslami finans prensiplerine aykırı işler yapan şirketlerin hisseleridir.

Hisselerin katılım endeksine uygunluk durumları nasıl belirlenir?

Hisselerin katılım endeksine uygunluk durumları, şirketlerin iş modelleri ve finansal yapıları ele alınarak analiz edilir. Bu analizler, Katılım Endeksi’ne dair bilgiler sağlayan kurumsal yayınlar aracılığıyla detaylandırılmıştır.

Katılım endeksine dahil olmayan hisselerin özellikleri nelerdir?

Katılım endeksine dahil olmayan hisseler, genellikle İslami finans prensiplerine uymayan ve faiz bazlı gelir elde eden şirketlerin hisse senetleridir. Örneğin, geleneksel bankacılık sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin hisseleri bu kategoriye girer.

Bir hissenin katılım endeksine uygun olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Bir hissenin katılım endeksine uygun olup olmadığı, ilgili şirketin iş yapış şekillerini ve finansal raporlarını inceleyerek anlaşılabilir.